Zelf tekst in braille typen

Wanneer gebruik je welke methode?

Je wilt als ziende ouder of leerkracht een tekst omzetten in braille dat je op je beeldscherm kunt lezen? Bijvoorbeeld om aan zienden uit te leggen hoe braille werkt. Of je wilt braille op zwelpapier voor voelbare tekeningen?

Dan biedt Unicode-braille een uitkomst. Je kunt ook een braillefont gebruiken, maar daarmee krijg je in veel gevallen de verkeerde brailletekens! Hoe zit dat?

Unicode Braille

Unicode is een internationale standaard voor de codering van grafische tekens en symbolen.

Alle brailletekens zijn erin gedefinieerd. Ofwel: alle 256 mogelijke braillekarakters hebben hun eigen unieke plaats in de Unicode. Dus alle braillekarakters die je in het 6-punts- en 8-punts braille tot je beschikking hebt.

Wat ze betekenen staat niet in de Unicode. Dat kun je vinden in de braillestandaarden.

Veel braillekarakters hebben meer dan één betekenis. Soms kun je weten wat iets betekent door de context, of er moet een spatie voor en een spatie na het teken staan, of het 'sleutelteken tweede betekenis' moet ervoor worden gezet. Er zijn ook tekens die wel in braille voorkomen, maar niet in 'zwartschrift', zoals het cijferteken, het hoofdletterteken, het permanent hoofdletterteken en het alfabetwisselingsteken, enzovoort.

In de braillestandaard staan niet alleen alle betekenissen van de braillekarakters. Er staan ook belangrijke regels om ze toe te passen.

Als je Unicode braille gebruikt, moet je dus eerst weten welke braillekarakters je moet typen. Je typt direct in puntjes. Ofwel: je moet braille kennen.

Meer informatie over hoe je Unicode Braille kunt maken, vind je op https://braille-autoriteit.org/braille-invoeren/ en https://braille-autoriteit.org/braille-invoeren/unicodebraille-tips/.

Braillefont

Mensen die geen braille kennen, gebruiken daarom liever een braillelettertype. Bijvoorbeeld de fonts die je kunt downloaden op https://www.eduvip.nl/font-voor-braillelettertype/. Terwijl je typt verschijnt er geen tekst in Arial of welk lettertype je dan ook gebruikt, maar in Braille. Dit lijkt heerlijk eenvoudig, maar helaas: schijn bedriegt! Om een cijfer te typen, moet je eerst # typen: dat geeft het cijferteken in braille. Eigenlijk moet je om bijvoorbeeld 45 te typen "#de" typen.; dus #45. Letters met accenttekens kun je met dit font gewoon typen. Type je iets, wat niet in de braillestandaard is gedefinieerd, dan verschijnt dat in zwartschrift. Toch moet je ook hier weer enige kennis van braille hebben. Twee voorbeelden:

Voorbeeld 1

Stel je wilt het euroteken typen. In de braillestandaard van 2017 vind je:

1.5. ⠑ (15): letter e + euroteken (zonder spatie vóór het getal).

Dus € 45,- wordt: €#45,- (de spatie tussen het Euroteken en het getal vervalt, omdat tussen het cijferteken en de cijfers geen spaties mogen zitten.

Je kunt ook e#45,- typen; dat geeft hetzelfde resultaat.

En je kunt natuurlijk ook "45 euro" typen, dan heb je deze problemen niet.

Voorbeeld 2

Stel je wilt C&A typen. In de braillestandaard vind je:

1.26. ⠯ (12346): letter c cedille (ç) + ampersandteken (&) (spatie vóór en na).

En: ⠘⠉⠐⠯⠁voor C&A. Hier staat:

⠘ : permanent hoofletterteken
⠉ : c
⠐ : sleutelteken tweede betekenis
⠯ : & (en dus niet eerste betekenis ç)
⠁ : a.

Door het permanent hoofdletterteken worden de c en de a hoofdletters. Het font voorziet echter helaas niet in hoofdletter- en andere voorlooptekens. Dus dan moet je maar typen: c&a.

Let op: er zijn ook andere populaire braillefonts, zoals SimBraille. Dit font gebruikt echter niet de Nederlandse, maar de Amerikaanse brailletabel – en die is anders dan de onze. Je krijgt dus allerlei fouten.

Bijvoorbeeld: als je met het SimBraille font een 4 typt, verschijnt een 'gezakte d' (256) in braille. Dat is (in de tabel die SimBraille gebruikt) een Amerikaanse schrijfwijze. Maar bij ons is ⠲ (256): punt. Ofwel: als je in een Nederlandse tekst een punt wilt typen met SimBraille, moet je daar de 4 voor gebruiken! Dat geldt voor alle leestekens. Gezakte a t/m j zijn bij ons immers de leestekens. Bijvoorbeeld:

Tekst: Deze 4 snoepjes zijn lekker.
SimBraille: .deze #4 snoepjes zijn lekker4

Net als bij het Bartiméus font moet je het cijferteken gebruiken. Maar bij SimBraille kun je niet de 4 typen omdat dat een punt oplevert (een gezakte d). Dus je moet #4 typen.
Tekst: "Kan ik deze jurk passen?" vroeg ze. "Nee!"
SimBraille: 7.kan ik deze jurk passen57 vroeg ze4 7.nee67

Je krijgt het braillekarakter voor aanhalingsteken door 7 te typen, de . (punt) levert het hoofdletterteken op, de 5 een vraagteken en de 6 een uitroepteken. Je kunt dus beter het Bartiméus font gebruiken.