Zelf toegankelijk maken: structuur

Duidelijke structuur aanbrengen in lesmateriaal

Iedere leerling heeft baat bij een goede structuur in lesmateriaal. Vooral leerlingen die blind of slechtziend zijn. Voor hen is het lastig een hele pagina tekst te overzien. Ook leerlingen met dyslexie moeten meer moeite doen dan andere leerlingen om de grote lijnen te kunnen volgen.

Een goede structuur in lesmateriaal helpt om het overzicht te behouden: op welke pagina bevind ik me? Wat zijn de belangrijkste onderdelen van een tekst, zoals hoofdstukken en paragrafen? Een duidelijke structuur voorkomt dat leerlingen onnodig veel tijd en energie steken in het zoeken in plaats van het leren.

Wat kun je met gedrukt en digitaal lesmateriaal doen?

  • Betekenisvolle titels en linkteksten

Uit de titel moeten je leerlingen kunnen opmaken waar de tekst over gaat. Hetzelfde geldt voor beschrijvingen van titels van hyperlinks die te vinden zijn in de tekst. Is het duidelijk waar je terecht komt als je op een link klikt? Een voorbeeld van een duidelijke link is: Lees meer over het thema 'toegankelijk lesmateriaal'. Dus niet: 'Klik hier' voor meer informatie. 

  • Koppengebruik 

Breng koppen aan in een tekst, want die maken het navigeren makkelijker. Doe dat niet alleen visueel (bijvoorbeeld vetgedrukt), maar ook semantisch. In Word gebruik je daarvoor Stijlen (bijvoorbeeld Kop 1) en op een webpagina HTML-code (bijvoorbeeld h1). Via koppen kunnen blinde leerlingen heel gemakkelijk naar verschillende onderdelen in de tekst springen en daardoor sneller werken. Zorg ervoor dat je koppen toegankelijk maakt. 

  • Hiërachie 

Koppen breng je hiërarchisch aan. De titel krijgt kop 1, paragrafen kop 2, subparagrafen kop 3 enzovoorts. 

  • Koppen in tabellen

Markeer de cellen van een tabel die kopteksten bevatten (vaak de bovenste rij of linker kolom) ook als kop, zodat het verschil tussen kop en inhoud duidelijk wordt. Blinden lezen een tabel vaak cel voor cel. Als de koppen goed gemarkeerd zijn, geeft dit extra context. Wil je weten hoe een tabel wordt voorgelezen door een schermuitleesprogramma? Bekijk het filmpje hieronder. 

  • Lijstjes 

Maak je een lijst? Gebruik dan de standaard opsommingstekens. Kies er waar mogelijk voor om een echte lijst te maken en dus niet alleen een opsommingsteken voor een zin te zetten. Dit kan bijvoorbeeld in Word of een content managementsysteem. In het filmpje hieronder kun je zien hoe een lijstje wordt voorgelezen door een schermuitleesprogramma.

  • Aankondigen 

Geef van te voren aan hoeveel opdrachten er volgen op een pagina of bij een onderdeel. Een leerling met een visuele beperking kan namelijk niet in één oogopslag zien wat er precies volgt. Ook voor slechtziende en dyslectische leerlingen is het prettig te weten wat ze te wachten staat.

Websites

  • Skiplinks 

Zorg ervoor dat bovenaan de pagina een link staat om direct naar de hoofdinhoud te springen. Dit is een zogenaamde skiplink. Als ziende kun je het menu gemakkelijk overslaan, maar een blinde leerling moet zonder die optie iedere keer langs het menu lopen. Een goede tekst voor deze link is ‘Naar de inhoud’.

  • Toetsenbordvriendelijk 

Alle onderdelen van de website moeten bedienbaar zijn met het toetsenbord. Iemand die blind is, navigeert namelijk niet met de muis. Let er vooral op dat interactieve onderdelen op de website zoals uitklapmenu’s goed bedienbaar zijn.

  • Leesvolgorde 

Omdat blinden vaak via het toetsenbord een pagina doorlopen is het belangrijk dat ook voor hen de leesvolgorde juist is. Plaats daarom bijvoorbeeld een afbeelding met een alternatieve tekst (beschrijving van de afbeelding) ná het kopje van de bijbehorende tekst. Op deze manier is voor diegene op voorhand de context van de afbeelding duidelijk.

  • De focus 

Standaard staat er meestal een kader rond het element dat de focus heeft. Zorg ervoor dat voor al je bezoekers duidelijk is waar de focus zich bevindt en dat het kader goed te onderscheiden valt.

Hoe controleer je of het werkt?

  • In Word kun je gemakkelijk onder het tabblad ‘Beeld’ het navigatievenster aanzetten. Hierin staan alle koppen in het document. Staat een kop er niet in, dan heeft het wel de stijlkenmerken van een kop, maar is het geen échte kop. 
  • In een automatische inhoudsopgave in Word verschijnen alle koppen. Zitten alle koppen erin? 
  • Met de gratis online tool WAVE kun je een website op toegankelijkheid controleren. Selecteer je het tabblad 'Structure', dan krijg je alle koppen te zien.
  • Blinde en slechtziende mensen gebruiken schermlezers om digitale informatie te lezen en te kunnen bedienen. Als je wil controleren of je website ook voor hen toegankelijk is, kan je de gratis schermlezer NVDA downloaden. 
  • Leg je muis aan de kant en bedien de website eens met toetsen. Je gaat naar een volgend onderdeel met de tabtoets, terug met de combinatie shifttoets en tabtoets, met enter activeer je een link en met de pijltjestoetsen selecteer je een onderdeel in een keuzemenu. Kom je overal? En is de leesvolgorde overal juist? 
  • Als je de tabtoets gebruikt, krijgt de actieve link een kader. Dit is de focus. Bekijk voor alle links of het kader voldoende duidelijk maakt waar die link je naartoe voert.
Afbeelding
Klantenservice Dedicon

We helpen je graag verder!

Heb je een vraag over aangepaste schoolboeken of het bestellen daarvan? Onze klantenservice helpt je graag verder! T: 0486 486 486