Wat is braille?

Letters, cijfers en symbolen lezen met de vingers

Braille is een reliëfalfabet: een systeem van voelbare puntjes waardoor letters, cijfers en symbolen met de vingers gelezen kunnen worden. Voor iedere letter, elk cijfer, elk leesteken en een aantal symbolen in de Nederlandse taal bestaat een brailleteken, aldus onze braille-expert Dorine in ’t Veld.

6-puntsbraille

Het oorspronkelijke braille, zoals Louis Braille het ontwierp, is een systeem van 6 puntjes verdeeld over twee kolommen met elk drie cellen. De puntjes in de linkerkolom worden aangeduid met 1, 2 en 3, die in de rechterkolom met 4, 5 en 6.

Tabel met voorbeeld van het zespuntsbraille

Dat lijkt misschien onlogisch, maar met een brailletypemachine - of met een brailletoetsenbord op je iPhone - kun je zo heel eenvoudig braille typen: toets 1 met je linker wijsvinger, 2 met je linker middelvinger en 3 met je linker ringvinger. En je raadt het al: puntje 4, 5 en 6 typ je met je rechter wijs-, middel- en ringvinger. Om één braillekarakter te typen, heb je dus 1 tot 6 vingers tegelijk nodig!

Er zit logica in het braille-alfabet. Hieronder is het afgebeeld.

  • De letters a t/m j gebruiken alleen de eerste twee rijen (puntjes 1, 2, 4 en 5) 
  • Bij de volgende 10 letters komt puntje 3 erbij
  • Bij de laatste 10 letters komt ook puntje 6 erbij

Hé, de w staat niet op zijn plaats! Dat klopt: het braille-alfabet is in 1829 ontwikkeld door Louis Braille; de w zat toen niet in het Franse alfabet.

Maar je wilt ook hoofdletters en cijfers kunnen schrijven. Dat is simpel:

  • Hoofdlettertekens maak je door een hoofdletterteken voor de letter te zetten
  • Cijfers maak je door voor de letters a t/m j een cijferteken te plaatsen  

Afbeelding van het braille-alfabet. Letters, cijfers en leestekens.

Op het plaatje zie je ook leestekens. Die maken alleen gebruik van de onderste twee rijen van het braille (puntjes 2, 3, 5 en 6). 
Tot en met het uitroepteken herken je de letters a t/m f. Vanaf rond haakje openen (gezakte h) en sluiten (gezakte j) klopt dat niet meer. Merk op dat h en j in braille spiegelbeeldig zijn, net als de ronde haakjes. Maar de in dit plaatje ontbrekende gezakte g bestaat wel degelijk! Die kan zelfs twee betekenissen hebben: het dubbele aanhalingsteken (“), of, met een spatie ervoor en erna: het isgelijkteken (=). De gezakte i bestaat ook; dat is de asterisk of het ‘sterretje’ dat wordt gebruikt voor voetnoten, maalteken en – in braille – als herhalingsteken in liederen en breipatronen. Je kunt werkelijk alles schrijven in braille! Al is dat niet altijd even simpel.

Als je wilt weten hoe het precies zit, kijk dan op de website van de braille-autoriteit voor het Nederlandse en Vlaamse taalgebied. Hier vind je ook de laatste versie van de zespunts-standaard.  

8-puntsbraille

Er is ook 8-puntsbraille. De eerste 6 punten komen overeen met 6-puntsbraille, maar er zijn twee punten extra toegevoegd. Punt 7 zit onder punt 3, punt 8 onder punt 6. De linkerkolom bestaat dus uit 1, 2, 3, 7 en de rechter uit 4, 5, 6, 8. Met een brailleleesregel kun je tekst op beeldschermen (computer, laptop, tablet, smartphone) naar keuze in 6-punts- of 8-puntsbraille weergeven. 

Tabel met een voorbeeld van het achtpunts-braille

Er is een standaard Nederlandse 8-puntsbrailletabel in de maak. Vooralsnog leveren de diverse hulpmiddelenleveranciers eigen tabellen. De notatie van de kleine letters is overal gelijk, maar in de notatie van cijfers en de leestekens komen verschillen voor.

Lezers kunnen op een brailleleesregel ook eigen instellingen maken. Dat kan heel handig zijn. Maar er moet natuurlijk wel een schrijfwijze zijn die iedereen kan begrijpen. Wat zetten we anders op voelbare tekeningen? Daarom zijn we heel blij met de werkgroep 8-punts braille! Op de website van de braille-autoriteit vind je meer informatie over het 8-puntsbraille

Over Louis Braille

'Toen Louis Braille bijna twee eeuwen geleden zijn reliëfschrift bedacht, kon hij nog niet weten welke ontwikkelingen zich lang na zijn dood in rap tempo zouden opvolgen. Met zijn originele 6-puntssysteem, bestaande uit rasters van twee keer drie voelbare puntjes, kunnen vierenzestig combinaties gemaakt worden. Genoeg voor een alfabet, speciale combinaties, leestekens en tekens die aangeven dat er bijvoorbeeld een vreemde taal volgt. Een ingenieus systeem dat hij letterlijk tot in de puntjes perfectioneerde. In 1854 wordt het als officieel alfabet geaccepteerd.’ - Bron: Taalunie

 

Afbeelding
klantenservice Dedicon

We helpen je graag verder!

Heb je een vraag over aangepaste schoolboeken bestellen? Onze klantenservice helpt je graag verder! T: 0486 486 486

Op de hoogte blijven?

Meld je aan voor onze nieuwsbrief en ontvang de nieuwste artikelen van Goede Kennis elk kwartaal in je mailbox.